O γερμανός συγγραφέας BODO KIRCHHOFF στην Αθήνα

O γερμανός συγγραφέας BODO KIRCHHOFF στην Αθήνα

Δευτέρα 14 Μαΐου, ώρα 20:00

στον χώρο του Goethe-Institut Athen (Ομήρου 14-16, Αθήνα)

 Με τον συγγραφέα θα συνομιλήσουν

 η ποιήτρια Χριστίνα Οικονομίδου,που θα συντονίζει τη συζήτηση, 

και ο συγγραφέας Μιχάλης Μοδινός. 

Η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στα ελληνικά και στα γερμανικά, με διερμηνεία.

Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου

Είσοδος ελεύθερη

Η εκδήλωση - συνάντηση

O Bodo Kirchhoff, συγγραφέας του μυθιστορήματος Όταν δεν το περιμένεις, θα βρεθεί στην Αθήνα για μία συνάντηση και γνωριμία με τους Έλληνες αναγνώστες.

Στη Γερμανία το βιβλίο του γνώρισε την αποδοχή του κοινού και των βιβλιοπωλών και διακρίθηκε με το Γερμανικό Βραβείο Λογοτεχνίας 2016 (Deutscher Buchpreis 2016).

Η εκδήλωση οργανώνεται από τις Εκδόσεις Αιώρα και το Goethe-Institut Athen και θα γίνει στον χώρο του ινστιτούτου (Ομήρου 14-16, Αθήνα) τη Δευτέρα 14 Μαΐου, ώρα 20:00.

Με τον συγγραφέα θα συνομιλήσουν η ποιήτρια Χριστίνα Οικονομίδου, που θα συντονίζει τη συζήτηση, και ο συγγραφέας Μιχάλης Μοδινός. Η συνάντηση θα πραγματοποιηθεί στα ελληνικά και στα γερμανικά, με διερμηνεία.

H παρουσίαση του B. Kirchhoff εντάσσεται στο πλαίσιο της Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου, μια διεθνή διάκριση που έλαβε ο δήμος της Αθήνας και η πόλη μας από την UNESCO με διάρκεια ενός χρόνου, από τις 23 Απριλίου 2018 έως τις 22 Απριλίου 2019.

Το μυθιστόρημα

Οι ήρωες της αφήγησης του Κίρχοφ, δύο μοναχικοί, ώριμοι άνθρωποι, ένας άντρας και μια γυναίκα, σχεδόν άγνωστοι μεταξύ τους, αποφασίζουν αυθόρμητα να ταξιδέψουν οδικά από τον αλπικό Βορρά προς τον Νότο. Στην πορεία τους, που φτάνει τελικά ως τη Σικελία, θα έρθουν αντιμέτωποι και με τους προσωπικούς τους δαίμονες, σε ένα οδοιπορικό στις αναμνήσεις και τις επιλογές που έκαναν στη ζωή τους, στα σκοτάδια της ψυχής τους. Μέσα απ’ αυτά τα σκοτάδια θα ξεπηδήσει απροσδόκητα, «εκεί που δεν το περιμένουν», ένας έρωτας δυνατός και δύσκολος.

Παράλληλα συναντούν και παρακολουθούν ένα αντίρροπο ρεύμα ανθρώπινης μετακίνησης, πρόσφυγες που διασχίζουν καθημερινά τη Μεσόγειο προσπαθώντας να φτάσουν στον Βορρά, στο επίκεντρο του ευρωπαϊκού ονείρου. Η αλληλεπίδραση αυτή θα ανακινήσει πτυχές της ζωής όπως η απώλεια, η οικογένεια και η επιθυμία για καινούργια ξεκινήματα.

Για τον συγγραφέα

Θα γνωρίσουμε έναν δημιουργό που «γράφει με την πυκνότητα του Τόμας Μαν και διερευνά με πάθος την ηθική στα βήματα του Γκράχαμ Γκριν» σύμφωνα με το έγκυρο Publishers Weekly. Ο Bodo Kirchhoff αυτή τη στιγμή βρίσκεται «στο ζενίθ της τέχνης του […] δημιουργεί εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς», όπως έγραψε το Rolling Stone. Περισσότερες πληροφορίες για τον συγγραφέα μπορείτε να δείτε στους παρακάτω συνδέσμους:

http://bodokirchhoff.de/

https://aiora.gr/bodo_kirchhoff/?lang=el

"Τα ρόδα ενός άλλου κήπου" της Νότας Χρυσίνα

Κι αν τα φιλιά είναι σαν τα χρόνια
και τα πάντα ρει, όπως είπε ο Ηράκλειτος
τότε κι εμείς θα βρεθούμε μωρό μου
να κυλιόμαστε αγκαλιά στο μέλλον
κάτω από τα ρόδα ενός άλλου κήπου
παραδείσιου ή στον ίδιο τον Παράδεισο'
κι αν στον δεύτερο κύκλο του Δάντη
στροβιλίζονται οι ψυχές μας σαν δίνη
τότε για εμάς γράφτηκε το Gloria
καθώς διασπόμαστε σε μυριάδες σωματίδια
καταλαμβάνουμε όλες τις διαστάσεις,
κι αν πάλι το σύμπαν είναι μια εκκωφαντική έκρηξη
τότε όλες τις γλώσσες της Βαβέλ ήταν μία
όταν εγώ κι εσύ αγγιχτήκαμε
κι αν όσα ζήσαμε ήταν όνειρο
τότε η αιωνιότητα είναι ένα παιχνίδι
του χρόνου που χαριεντίζεται
μέσα στις ζωές μας που σβήνουν
μέρα τη μέρα τα κεράκια της'
Μα εμείς αγάπη μου
είμαστε οι άκρες της ίδιας μπαλάντας
εγώ την αρχινώ κι εσύ κάνεις το ρεφρέν
εγώ η οδός κι εσύ η επωδός,
κι αν τα φιλιά μας σβηστούν σαν τα ψίχουλα
δεν θα χάσουμε το δρόμο μας
δρασκελίζοντας πάνω στα νέφη'
Έτσι δεν είναι, μωρό μου;

Ο Νικόλα Κροτσέττι συζητά με τον Δημήτρη Κοσμόπουλο

Nicola Crocetti

«Από πάθος και από μεράκι»            

Περάσατε τη ζωή σας ασχολούμενος με τη λογοτεχνία, έξω από τον χώρο των πανεπιστημίων και των θεσμών. Γιατί;

Από πάθος, ή όπως λέτε στην Ελλάδα, από μεράκι. Η ελληνική καταγωγή μου επέδρασε βαθιά στο ενδιαφέρον μου για την ποίηση και για τον ελληνικό πολιτισμό.

Μπορείτε να περιγράψετε τη σημερινή πολιτισμική κατάσταση της Ιταλίας;

Μια Αμερικανίδα συγγραφέας έλεγε ότι το να ασχολείται κανείς με τη λογοτεχνία είναι ανώφελο, αλλιώς πρόκειται για οικονομική αυτοκτονία, γιατί η λογοτεχνία είναι «μη παραγωγική». Εκτός από απλή ατάκα, είναι γεγονός ότι η παραγωγή πνευματικών έργων στην Ευρώπη εξαρτάται αναγκαστικά από κρατικούς θεσμούς και μαικήνες. Εφόσον οι τελευταίοι στην Ιταλία δεν υπάρχουν εδώ και αρκετούς αιώνες, η πολιτιστική παραγωγή ανατίθεται στους κρατικούς θεσμούς, συνεπώς στην πολιτική. Το πρόβλημα της Ιταλίας (η οποία από μόνη της διαθέτει περισσότερο από το 70% της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς) είναι πως σχεδόν πάντα η πολιτική ανέθετε τη διαχείριση του πολιτισμού σε πρόσωπα μέτρια και ανεπαρκή, συχνά ως ανταλλακτικό εμπόρευμα με τα μικρότερα κόμματα.      

    Τα παραπάνω –συνδεόμενα με το σοβαρό πρόβλημα διαφθοράς που μολύνει όλη τη χώρα– είχαν πάντα μια σειρά από βαριές συνέπειες σε όλες τις πολιτιστικές εκφάνσεις: τα πανεπιστήμια, όπου τις περισσότερες φορές οι έδρες ανατίθενται σε συγγενείς, φίλους και protegés, παραβλέποντας την αληθινή αξία όσων συμμετέχουν στους διαγωνισμούς˙ τα πολιτιστικά ιδρύματα που αντιπροσωπεύουν τη χώρα στο εξωτερικό σχεδόν πάντα ανατίθενται σε μέτριους (κομματικούς) δημοσίους υπαλλήλους˙ θέατρα και κινηματογραφικές ταινίες επιχορηγούνται βάσει της πολιτικής ταυτότητας των διευθυντών και των σκηνοθετών˙ εκδοτικοί οίκοι και περιοδικά χρηματο­δοτούνται βάσει της πολιτικής ταυτότητας των διευθυντών˙ τα λογοτεχνικά βραβεία απονέμονται σύμφωνα με τα ίδια κριτήρια.        

    Από αυτή την κατάσταση θα μπορούσαν να εξαιρούνται οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι, που απολαμβάνοντας οικονομική αυτονομία, θα ανέπτυσσαν μια δραστηριότητα ανεξάρτητη από την πολιτική. Λέω θα μπορούσαν, επειδή και οι μεγάλοι εκδότες έχουν ισχυρούς δεσμούς με την πολιτική κι επίσης εξαρτώνται συχνά από την εργασία πανεπιστημιακών διδασκόντων, οι οποίοι δεν είναι πάντα επάξιοι των απαιτήσεων.

Μα αυτή η κατάσταση αφορά και τη λογοτεχνία; Και με ποιο τρόπο η νεοελληνική λογοτεχνία εντάσσεται σ’ αυτή τη σκληρή σας ανάλυση;

Ασφαλώς αφορά και τη λογοτεχνία. Εφόσον το ιταλικό κράτος δίνει πλήθος επιχορηγήσεων σε μερικούς εκδοτικούς οίκους που πρόσκεινται πολιτικά σε αυτό, και από την άλλη ούτε δεκάρα σε άλλους, είναι εμφανής η επιρροή του στον λογοτεχνικό χώρο. Σχετικά με τη νεοελληνική λογοτεχνία, οι επιχορηγήσεις γίνονται μέσω των πανεπιστημίων. Για δεκαετίες στην Ιταλία υπήρξαν γύρω στις δέκα έδρες νεοελληνικών σπουδών, καμιά από τις οποίες (με εξαίρεση εκείνη του Παλέρμο) δεν διακρίνεται ιδιαίτερα για μια δραστηριότητα προβολής της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Οι διδάσκοντες των νεοελληνικών ως επί το πλείστον περιορίζονται να κάνουν μαθήματα γλώσσας σε πολύ ελάχιστους φοιτητές, το ενδιαφέρον των οποίων για τη νεοελληνική γλώσσα έχει συχνά επιφανειακή αφορμή. Επίσης, κανένας διδάσκων δεν ίδρυσε μια σχολή νεοελληνικών.

    Η σπουδαιότερη εξαίρεση σχετικά με τη διάδοση της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία υπήρξε ο Filippo Maria Pontani (1913-1983), ένας μονήρης γίγαντας, το μεταφραστικό έργο του οποίου μένει ώς σήμερα απαράμιλλο σε ποιότητα και ποσότητα. Αν θεσπιζόταν ποτέ ένα βραβείο Nobel για τη μετάφραση, θα έπρεπε να απονεμηθεί στον Pontani. Δυστυχώς, το ανεκτίμητο έργο του αγνοήθηκε παντελώς από τους ελληνικούς θεσμούς, που έδωσαν επιχορηγήσεις, βραβεία και αναγνωρίσεις σε δευτερεύουσες και συχνά μέτριες προσωπικότητες, και ποτέ στον Pontani. Δυστυχώς, ούτε ο Pontani δεν μπόρεσε να θεμελιώσει μια σχολή νεοελληνιστών και μεταφραστών, καθώς είχε αφιερώσει όλη την ενέργεια στη δουλειά του, που ξεκινά από τους αρχαίους λυρικούς και τραγικούς έως τη μετάφραση ολόκληρης της Παλατινής Ανθολογίας, και από τον Καβάφη έως τους μεγαλύτερους σύγχρονους Έλληνες ποιητές. Στην Ιταλία λοιπόν πάντα απουσίαζε μια άξια σχολή συγκρότησης νεοελληνιστών και μεταφραστών από τα νεοελληνικά. Και όπως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, το κενό καλύφθηκε από «εθελοντές», που συχνά ξεκινούν με τις καλύτερες προθέσεις, μα δεν ανταποκρίνονται πάντα στο ύψος της αποστολής.

    Δεν είναι τυχαίο που ο τόμος στη σειρά “I Meridiani” του Mondadori, Poeti greci del Novecento (Έλληνες ποιητές του εικοστού αιώνα), το πιο σημαντικό έργο που έγινε ποτέ στο εξωτερικό για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση, ανατέθηκε σε δύο μεταφραστές «ξένους» ως προς την ακαδημία των Ιταλών νεοελληνιστών, όπως ο ομιλών και ο Filippomaria Pontani junior. Επίσης δεν είναι τυχαίο το ότι και αυτό το έργο πέρασε παντελώς σιωπηρά στην Ελλάδα, δεν θεωρήθηκε άξιο μιας παρουσίασης ή ενός βραβείου μετάφρασης. Απεναντίας, έχει παρουσιαστεί σε διάφορες περιστάσεις στην Ιταλία και, το 2013, στο Πανεπιστήμιο Stony Brook της Νέας Υόρκης.[1]      

Άρα επιστρέφετε στον περιορισμένο αριθμό των «εθελοντών» που καλύπτουν τα κενά των θεσμών;

Θα περιοριστώ να μιλήσω για την προσωπική μου εμπειρία όχι μόνο ως μεταφραστή αλλά και ως εκδότη με τον μικρό οίκο του προσπάθησε να «εισάγει» στην Ιταλία ένα διόλου ασήμαντο μέρος της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Με μια σειρά περιορισμών που καθόρισαν αποφασιστικά τη δουλειά μου. Προπαντός, η έλλειψη επαρκών οικονομικών μέσων και η απουσία προβολής ή επιχορηγήσεων. Κατά δεύτερο λόγο, η ανύπαρκτη ή περιορισμένη συνεργασία των πολιτιστικών θεσμών και ορισμένων Ελλήνων εκδοτών.

    Ο εκδοτικός μου οίκος δημιουργήθηκε το 1980 με την πρόθεση να ασχοληθεί, λόγω προσωπικού ενδιαφέροντος, αποκλειστικά με την ποίηση. Ο λόγος για τον οποίο στα τέλη της δεκαετίας του ’90 αποφάσισα να εκδώσω και νεοελληνική πεζογραφία οφειλόταν στην αδιαφορία των μεγάλων Ιταλών εκδοτών γι’ αυτήν. Την ίδια περίοδο που ίδρυσα τον εκδοτικό, ένας άλλος μικρός εκδότης, που περιέργως λέγεται Iperborea, λάνσαρε μια σειρά πεζογραφίας των σκανδιναβικών χωρών. Απευθύνεται σε μια αναγνωστική ελίτ, κάπως ανάλογη με τη δική μου. Με μερικές θεμελιώδεις διαφορές, κυρίως το γεγονός ότι η ιδιοκτήτρια του Iperborea ανήκει στην οικογένεια ενός από τους πλουσιότερους Ιταλούς επιχειρηματίες.

    Ο Iperborea είχε αξιοσημείωτη επιτυχία, και σίγουρα όχι επειδή η σκανδιναβική πεζογραφία είναι ποιοτικά ανώτερη από τη νεοελληνική, ούτε γιατί τα ονόματα των Σκανδιναβών συγγραφέων είναι ευκολότερο να τα προφέρει ή να τα θυμάται κανείς σε σύγκριση με τα ελληνικά. Οι λόγοι της επιτυχίας του Iperborea οφείλονται στο ότι τα βιβλία του προωθούνται πολύ καλά και πρόκειται για άριστες μεταφράσεις. Διότι οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί της Σκανδιναβίας, πέρα από το να επιχορηγούν γενναιόδωρα την έκδοση των συγγραφέων τους, έχουν άριστες σχολές μετάφρασης. Όπως λέμε στην Ιταλία, «piove sempre sul bagnato» («βρέχει πάντα εκεί που έχει πλημμυρίσει», δηλαδή ο πλούσιος παίρνει πάντα περισσότερα).

Ωστόσο, εσείς μόνος σας, με περιορισμένους οικονομικούς πόρους, κάνατε μια πολύ αξιόλογη δουλειά για την προβολή των νεοελληνικών γραμμάτων στην Ιταλία.

Η αλήθεια είναι πως περίπου 15 από τα σχεδόν 100 ελληνικά βιβλία που έχω εκδώσει είχαν μια μερική συνεισφορά από το τότε ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού. Άλλα μυθιστορήματα επωφελήθηκαν από συνεισφορές πολιτιστικών προγραμμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που όμως αφορούσαν σε έργα που είχαν εκδοθεί στην Ελλάδα μετά τη δεκαετία του ’50, κάτι που απέκλειε κλασικούς συγγραφείς (όπως λ.χ. ο Βιζυηνός, ο Ροΐδης, ο Παπαδιαμάντης) και, για κάποιον λόγο, τα ποιητικά έργα. Το φθινόπωρο του 1988 προστέθηκε στον Crocetti Editore η σειρά νεοελληνικής πεζογραφίας “Aristea”, με μυθιστορήματα απολύτως άγνωστα έως τότε στο ιταλικό κοινό. Μέχρι σήμερα έχουν κυκλοφορήσει περίπου 100 τόμοι (Καζαντζάκης, Ροΐδης, Λυμπεράκη, Αλεξάνδρου, Μάτεσις, Ζέη, Δούκα, Ξανθούλης, Γαλανάκη, Θέμελης, Βαλτινός, Αλεξάκης, Καλλιφατίδης κ.ά.), καθώς και μια δίγλωσση ανθολογία νεοελληνικής ποίησης περίπου 1000 σελίδων.  

    Θα σας διηγηθώ ένα περιστατικό. Το 2002 στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης συνάντησα τον τότε Υπουργό Πολιτισμού της Ελλάδας, ο οποίος μου είπε ότι είχε εντυπωσιαστεί από τη δουλειά μου για τα ελληνικά γράμματα και με κάλεσε να τον συναντήσω στο γραφείο του ώστε να μου προσφέρει μια οικονομική βοήθεια. Πήγα, μου προσέφερε μια συνεισφορά των 20.000 ευρώ, μα δεν είδα ποτέ εκείνα τα χρήματα.     

    Σε αντίθεση με την Iperborea, προσωπικά χρειάστηκε να παλέψω και με τη στενόμυαλη νοοτροπία ορισμένων Ελλήνων εκδοτών, απόλυτα αντίθετους στο γεγονός πως οι συγγραφείς τους θα κυκλοφορούσαν από έναν μικρό εκδότη. Κάποιοι εκδότες αρνήθηκαν να μου παραχωρήσουν τα δικαιώματα συγγραφέων, γιατί ήθελαν να κυκλοφορήσουν μόνο από μεγάλο Ιταλό εκδότη. Πέρασαν περίπου 30 χρόνια και ακόμη περιμένουν τον μεγάλο εκδότη. Ευτυχώς υπήρξαν εκδότες λιγότερο στενόμυαλοι και περισσότερο πρακτικοί (στην Ιταλία λέμε «meglio un uovo oggi che una gallina domani», καλύτερα ένα αυγό σήμερα παρά μια κότα αύριο) όπως ο Κέδρος, ο Καστανιώτης και οι Εκδόσεις Καζαντζάκη. Ενίοτε όμως μου ζήτησαν να μεταφράσω και συγγραφείς ελάχιστου ενδιαφέροντος για την Ιταλία, μα που εκείνοι θεωρούσαν βασικούς αφού στην Ελλάδα πουλούσαν αρκετά. Αυτό προκάλεσε μια ποιοτική ανομοιογένεια στη σειρά “Aristea”.

Με τι άλλα προβλήματα βρεθήκατε αντιμέτωπος;

To σοβαρότερο ήταν οι μεταφραστές από τα νεοελληνικά. Η απουσία μιας σχολής ελληνιστών στην Ιταλία, και συνεπώς η έλλειψη επαγγελματικότητας, ήταν ιδιαίτερα αισθητή. Κατέφυγα σε όλους τους διαθέσιμους μεταφραστές από τα νεοελληνικά στην Ιταλία, στα πανεπιστήμια κι έξω από αυτά, αλλά η εμπειρία μου υπήρξε σχεδόν πάντα τραγική (με ελάχιστες εξαιρέσεις, με πρώτον τον Filippomaria Pontani junior). Επρόκειτο για μια μακρά σειρά από μεταφράσεις που παραδίδονταν καθυστερημένα, ακόμη και μετά από χρόνια, συχνά τόσο υπερβολικά διορθωμένες και αλλαγμένες (συνεπώς άσχημες), ή κατευθείαν πεταμένες στο καλάθι των αχρήστων και ξαναφτιαγμένες από την αρχή. Όλα αυτά συνεπάγονταν τεράστια απώλεια χρόνου και χρήματος, επιφέροντας αναπόφευκτα αποτελέσματα όχι στο ύψος των προσδοκιών.

    Κι εδώ έγινε αισθητή η γνωστή αρχαία ιταλο-ελληνική συνήθεια του νεποτισμού, της κλίκας, των «φίλων των φίλων». Επιπλέον, μερικοί Έλληνες συγγραφείς, προκειμένου να παραχωρήσουν τα δικαιώματα των έργων τους, επέβαλαν ως όρο να ανατεθούν σε φίλους τους μεταφραστές, τις περισσότερες φορές ανεπαρκείς. Είναι εύκολα αντιληπτό πως το αποτέλεσμα αυτού του τεράστιου όγκου εργασίας στο τέλος δεν κατόρθωσε να σταθεί στο ύψος των προσδοκιών, των δικών μου και των άλλων.

Εκτός από την έκδοση ποιητικών βιβλίων και νεοελληνικής λογοτεχνίας, εκδίδετε επίσης το μηνιαίο περιοδικό Poesia, με τις μεγαλύτερες πωλήσεις για το είδος του στην Ευρώπη.

Όντως έτσι είναι. Μέχρι πέρυσι το Poesia είχε μια κυκλοφορία 20.000 αντιτύπων μηνιαίως, που από φέτος μειώθηκαν σε 15.000 λόγω της κρίσης. Σε 30 έτη ζωής, το Poesia παρουσίασε περισσότερους από 3.300 ποιητές και 36.000 ποιήματα, από 38 γλώσσες. Ανάμεσα σε αυτά, υπάρχουν 50 κλασικοί και 48 σύγχρονοι Έλληνες ποιητές, π.χ. Κάλβος, Σολωμός, Σικελιανός, Καβάφης, Καρυωτάκης, Εμπειρίκος, Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Σινόπουλος, Αναγνωστάκης, Θέμελης, Βρεττάκος, Βάρναλης κ.ά.

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι κανείς άλλος στην Ευρώπη δεν έκανε για τα νεοελληνικά γράμματα όσα κάνατε εσείς. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια;

Μόλις κυκλοφόρησε η Ασκητική του Καζαντζάκη σε μετάφραση του Filippomaria Pontani junior κι ένας τόμος με ποίηση του Σεφέρη σε δική μου μετάφραση. Πρόκειται για μια επιλογή των ποιημάτων πολύ πιο ευρεία από εκείνη που μετέφρασε ο έξοχος Filippo Maria Pontani για τον Mondadori, εδώ και πάνω από 50 χρόνια, η οποία ήταν εξαντλημένη στα βιβλιοπωλεία για δεκαετίες. Επίσης ξαναμεταφράζω τον Τελευταίο πειρασμό του Καζαντζάκη, που είχε κυκλοφορήσει πριν πολλά χρόνια μετά το φιλμ του Scorsese, μεταφρασμένο όμως από τα γαλλικά. Και το κερασάκι στην τούρτα, ίσως η τελευταία μου και η πιο απαιτητική δουλειά, εδώ και τρία χρόνια έχω αφοσιωθεί στη μετάφραση της καζαντζακικής Οδύσσειας. Γνωρίζω ότι πολλοί Έλληνες δεν την αγαπούν, και εύλογα, εξαιτίας των γλωσσικών της δυσκολιών. Μα είμαι πεπεισμένος πως πρόκειται για ένα αριστούργημα, που μετά την εξαίσια αγγλική μετάφραση του Kimon Friar κι εκείνες στα γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά και σουηδικά, αξίζει να γίνει γνωστή και στο ιταλικό κοινό. Τον περασμένο Ιούλιο, στο Teatro Due της Πάρμα, ο εκπληκτικός ηθοποιός Tommaso Ragno διάβασε για μιάμιση ώρα αποσπάσματα από την Οδύσσεια του Καζαντζάκη στη μετάφρασή μου μπροστά σε 250 άτομα, και αποθεώθηκε κυριολεκτικά. Έχω μεταφράσει, με αμέτρητες δυσκολίες, 13 από τις 24 ραψωδίες κι ελπίζω να καταφέρω να την εκδώσω μέσα σε δύο χρόνια. Με αφορμή αυτό, θα ήθελα να πω ότι είναι ντροπή, 70 χρόνια μετά τον θάνατο του Καζαντζάκη, κανείς να μην έχει μπει στον κόπο να φτιάξει ένα λεξικό του Καζαντζάκη, ενώ υπάρχουν λεξικά για συγγραφείς λιγότερο σημαντικούς.         

    Σε γενικές γραμμές, αυτός είναι ο απολογισμός της δραστηριότητάς μου για την προαγωγή της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία. Ωστόσο, η μικρή, περιορισμένη μου εμπειρία, έχει ένα πόρισμα που –παρόλη την αγάπη που έχω για την Ελλάδα και τη γλώσσα της– με πονά βαθιά να το εκφράσω: ο χειρότερος εχθρός της ελληνικής λογοτεχνίας είναι η ίδια η Ελλάδα. Αλλά, αν μπορεί να ακουστεί παρήγορο, αυτό ισχύει και για την Ιταλία.

Μετάφραση: Μαρία Φραγκούλη

Δημοσιεύτηκε στη Νέα Ευθύνη, τχ. 38-39, Ιούλιος-Δεκέμβριος 2017

---

[1] Στην Ελλάδα υπήρξαν ελάχιστες συνοπτικές αναφορές στον Τύπο (Γιώτα Μυρτσιώτη, «Νικόλα Κροτσέτι, ο “Έλληνας”», 30/10/2010, Ηλίας Μαγκλίνης, «Οι Ιταλοί βρίσκουν παρηγοριά στην ποίηση», 05/01/2012, και τα δύο στην Καθημερινή) και μια παρουσίαση σε λογοτεχνικό περιοδικό (Μαρία Φραγκούλη, «Ανθολογία στα ιταλικά», Φάρμακο, τχ. 2, φθινόπωρο-χειμώνας 2013).

O Nicola Crocetti στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο

Δευτέρα 7 Μαΐου 2018, ore 19.00

Auditorium

Εκδήλωση προς τιμήν του Nicola Crocetti

(εκδήλωση στην ελληνική γλώσσα)

Είσοδος ελεύθερη

O Nicola Crocetti στην 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ – Η συμβολή της παράδοσης στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας

Γράφει η Νότα Χρυσίνα // *

             Αναδημοσίευση από Fractal  

Χατζημιχαήλ Θεόφιλος, «Ο χαιρετισμός του Μάη» 1929

Υπάρχει ένα ερώτημα που έχει πυροδοτήσει ατέλειωτες συζητήσεις, επιστημονικά συνέδρια, τηλεοπτικούς διαξιφισμούς, λογοτεχνικές διαμάχες, δοκίμια, διηγήματα αλλά και ποιήματα. Το ερώτημα αυτό αφορά τη συμβολή της παράδοσης στη διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας.

Το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας τέθηκε επιτακτικά με τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Όπως γνωρίζουμε από την Ιστορία που διδαχτήκαμε στο σχολείο, πριν από το 1821 δεν υπήρχε σαφώς καθορισμένη η έννοια του έθνους-κράτους ανάμεσα στους Έλληνες. Το ελληνικό έθνος μέχρι τον 19ο αιώνα ήταν γεωγραφικά διασκορπισμένο σε κοινότητες στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το ελληνικό έθνος-κράτος δημιουργήθηκε μετά την ελληνική επανάσταση του 1821, και ιδιαίτερα με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου, το 1830. Η δημιουργία του στηρίχτηκε σε μεγάλο βαθμό στην ιδεολογία του Ρομαντισμού, βάσει της οποίας εδραιώθηκαν τα έθνη-κράτη σε ολόκληρη την Ευρώπη τον 19ο αιώνα. Κάθε έθνος στράφηκε στο παρελθόν για να ισχυροποιήσει το παρόν του ως νεοσύστατο κράτος. Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος στηρίχθηκε και αυτό στο παρελθόν του, όπως έκαναν όλα τα ευρωπαϊκά έθνη που ακολούθησαν την ιδεολογία του Ρομαντισμού. Με την επίδραση αυτής της ιδεολογίας τα πολιτισμικά χαρακτηριστικά: γλώσσα, θρησκεία, τρόπος ζωής, έδαφος κ.ά. μετατράπηκαν σε εθνικά χαρακτηριστικά.

Ιδιαίτερα οι Έλληνες έπρεπε να δημιουργήσουν μία ταυτότητα του συνανήκειν αλλά και να τεκμηριώσουν την ιστορική τους συνέχεια με βάση τη φυλετική, γλωσσική και πολιτιστική συνέχεια από την αρχαιότητα. Αυτή τη συνέχεια μπόρεσαν να την τεκμηριώσουν κυρίως μέσα από τη ζωντανή παράδοση, δηλαδή τα ήθη, τα έθιμα, τα τραγούδια, τα παραμύθια και τη δημοτική γλώσσα, γραπτή και προφορική.

Η ελληνική γλώσσα και η ορθόδοξη θρησκεία ήταν τα κοινά χαρακτηριστικά όλων των πολιτών του νέου βασιλείου. Η άμεση καταγωγή της γλώσσας αυτής από την αρχαία πρόσφερε, όπως προαναφέρθηκε, ένα σταθερό σημείο αναφοράς για τον καθορισμό της ταυτότητας του νέου έθνους-κράτους. Το άλλο σταθερό σημείο για τον καθορισμό της εθνικής ταυτότητας υπήρξε η λαϊκή παράδοση.

Η λαϊκή παράδοση επανεκτιμήθηκε τον 19ο αιώνα ως εθνικός θησαυρός. Τον αιώνα αυτόν ιδρύθηκε από τον Νικόλαο Πολίτη η ελληνική λαογραφία ως επιστημονικός κλάδος. Ο Πολίτης κατέγραψε τα δημοτικά τραγούδια και στοιχεία της παράδοσης απαλλάσσοντάς τα από ξένα στοιχεία.
Η ελληνική ταυτότητα και συνέχεια στηρίχτηκε και στην επιστήμη της ιστοριογραφίας που γράφτηκε ως απάντηση στους ισχυρισμούς του Φαλμεράυερ περί καταγωγής των νεοελλήνων από Σλάβους και Αλβανούς. Αρχικά ο Ζαμπέλιος και μετά ο ιστορικός Παπαρρηγόπουλος συνέγραψαν την «εθνική ιστορία» μας συνδέοντας την αρχαιότητα με τον νεοελληνικό πολιτισμό με ενδιάμεσο σταθμό τον Μεσαίωνα (Βυζάντιο).
Η σύνδεση με το πρόσφατο παρελθόν μας το λεγόμενο βυζαντινό εστιάζει στα ήθη και έθιμα του λαού μας. Από το 1880, μαζί με την ανακάλυψη ότι η λαϊκή παράδοση είναι ο θησαυρός των αρχαίων ηθών και εθίμων που επέζησαν μέχρι τη σύγχρονη εποχή, γεννήθηκε το ενδιαφέρον για την παραδοσιακή ζωή και ιδιαίτερα για τη γλώσσα της ελληνικής υπαίθρου. Η ομιλούμενη (δημοτική) γλώσσα χαρακτηρίστηκε κιβωτός της εθνικής ταυτότητας και διεκδίκησε την άμεση καταγωγή από την αρχαία ελληνική -όπως ακριβώς την είχε διεκδικήσει και η αρχαΐζουσα. (γλωσσικό ζήτημα).
Στη δημοτική γλώσσα στηρίχτηκε ο εθνικός μας ποιητής Διονύσιος Σολωμός (επτανησιακή σχολή) και δημιούργησε ένα διακείμενο (πλαίσιο) για να εντάξει τα δικά του κείμενα. Δημιούργησε δηλαδή μια νέα παράδοση καθώς στράφηκε στο δημοτικό τραγούδι και στον «Ερωτόκριτο» που είχε γραφτεί διακόσια χρόνια νωρίτερα. Ο Σολωμός στήριξε τη γλωσσική του επιλογή και με το δοκιμιακό του έργο, το βασικότερο έργο του είναι ο γνωστός «Διάλογος».

ΣΟΦ. Η γλώσσα σου φαίνεται ‘λίγη ωφέλεια; με τη γλώσσα θα διδάξης το κάθε πράγμα· λοιπόν πρέπει να διδάξης πρώτα τες ορθές λέξες.

ΠΟΙΗΤ. Σοφολογιώτατε, τες λέξες ο συγγραφέας δεν τες διδάσκει, μάλιστα τες μαθαίνει από του λαού το στόμα· αυτό το ‘ξέρουν και τα παιδιά.
Το ελληνικό κράτος αφού ταλαιπωρήθηκε με το γλωσσικό ζήτημα τη μέση οδό του Κοραή και την αρχαΐζουσα φτάνει στην παρακμή του ρομαντικού κινήματος και στον «ξύλινο» σχεδόν λόγο. Η γενιά του 1880 αναζήτησε νέα εκφραστικά μέσα και ανανέωση της γλώσσας. Ο ποιητής Κωστής Παλαμάς υιοθέτησε τη γλώσσα του λαού και προσπάθησε να εκφράσει την ψυχή του.

Ὁ Διγενὴς κι ὁ ΧάρονταςΚαβάλλα πάει ὁ Χάρονταςτὸν Διγενῆ στὸν Ἅδη,κι ἄλλους μαζί… Κλαίει, δέρνεταιτ᾿ ἀνθρώπινο κοπάδι.Καὶ τοὺς κρατεῖ στοῦ ἀλόγου τουδεμένους στὰ καπούλια,τῆς λεβεντιᾶς τὸν ἄνεμο,τῆς ὀμορφιᾶς τὴν πούλια.[…]

Το 1883 ανακοινώθηκε από τον Νικόλαο Πολίτη και το περιοδικό «Εστία» ο διαγωνισμός ελληνικού διηγήματος του οποίου η «υπόθεση θα ήταν ελληνική, δηλαδή θα συνίστατο από περιγραφές σκηνών του βίου του ελληνικού λαού».
«ο ελληνικός λαός», αναφέρεται, «είπερ και άλλος τις έχει ευγενή ήθη, έθιμα ποικίλα και τρόπους και μύθους και παραδόσεις εφ’ όλων των περιστάσεων του ιστορικού αυτού βίου· η δε ελληνική ιστορία, αρχαία και μέση και νέα γέμει σκηνών δυναμένων να παράσχωσιν υποθέσεις εις σύνταξιν καλλίστων διηγημάτων και μυθιστορημάτων».
Όλες οι αναφορές στα ιστορικά και λογοτεχνικά γεγονότα μας αποδεικνύουν ότι η παράδοση είναι μια έννοια δυναμική και πώς συνέβαλε σε συγκεκριμένη ιστορική στιγμή στη συγκρότηση της ελληνικής ταυτότητας. Άλλωστε και αργότερα, με τη λεγόμενη γενιά του ’30, η παράδοση «κλήθηκε» ξανά να συμβάλλει από μια νέα οπτική γωνία στην αντίληψη της ελληνικής ταυτότητας. Ο ρόλος της παράδοσης θα συνεχίσει να τροφοδοτεί μελέτες και διαξιφισμούς καθώς αποτελεί μια γόνιμη βάση για διάλογο και αυτό ίσως αποτελεί την σπουδαιότερη συμβολή της.



Βιβλιογραφία

• Beaton, Roderic, Η ιδέα του έθνους στην ελληνική λογοτεχνία, Από το Βυζάντιο στη σύγχρονη Ελλάδα, επιμ. Λυδάκη Ε., μτρ. Πιπίνη Ε., Νοτιά Π., Τσάμου Σ., Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης

• Γιάννης Παπακώστας, Το περιοδικό Εστία και το διήγημα, Εκπαιδευτήρια Κωστέα-Γείτονα, Αθήνα 1982, 79-80.

• Πολίτου-Μαρμαρινού Ελένη, «Ηθογραφία». Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα, τ. 26, Αθήνα 1984, 219-221.

• Βουτουρής, Παντελής, Ως εις καθρέπτην … Προτάσεις και υποθέσεις για την ελληνική πεζογραφία του 19ου αιώνα, Εκδόσεις Νεφέλη, Αθήνα 1995, 259-260.

* Η Νότα Χρυσίνα είναι μεταφράστρια, πολιτισμολόγος

O Nicola Crocetti στο Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο

Δευτέρα 7 Μαΐου 2018, ore 19.00

Auditorium

Εκδήλωση προς τιμήν του Nicola Crocetti

(εκδήλωση στην ελληνική γλώσσα)

Είσοδος ελεύθερη

Ο Νicola Crocetti είναι μελετητής της νεότερης ελληνικής ποίησης, μεταφραστής, δημοσιογράφος και εκδότης. Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης θα συνομιλήσει μαζί του για την πολύπλευρη δραστηριότητα και συμβολή του στη διάδοση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία. Στην εκδήλωση συμμετέχει και η Μαρία Φραγκούλη.

Ο Nicola Crocetti το 1981 ίδρυσε τις εκδόσεις Crocetti Editore από τις οποίες κυκλοφόρησαν στα ιταλικά σημαντικά έργα της νεοελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, ενώ από το 1988 εκδίδει το δημοφιλές μηνιαίο περιοδικό ποίησης “Ρoesia”. Το 2010 επιμελήθηκε με τον Filippomaria Pontani για τις εκδόσεις Mondadori την ανθολογία σύγχρονης ελληνική ποίησης “Poeti greci del Novecento”. Για την εμβληματική του συνεισφορά στη μετάφραση και έκδοση στα ιταλικά αντιπροσωπευτικών έργων ελλήνων λογοτεχνών τιμήθηκε στις 2 Απριλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής.

 Ο Αντώνης Φωστιέρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και Ιστορία Δικαίου στο Παρίσι. Από το 1971 μέχρι σήμερα δημοσίευσε τα ποιητικά βιβλία: Το Μεγάλο Ταξίδι, Εσωτερικοί χώροι ή Τα είκοσι, Σκοτεινός Έρωτας, Ποίηση μες στην Ποίηση, Ο διάβολος τραγούδησε σωστά, Το θα και το να του θανάτου, Η σκέψη ανήκει στο πένθος, Πολύτιμη Λήθη, Ποίηση 1975-2010, Τοπία του Τίποτα. Δεκαοκτώ μεταφράσεις βιβλίων του έχουν κυκλοφορήσει από έγκυρους εκδοτικούς οίκους στο εξωτερικό (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Ιταλία, Αλβανία, Σερβία, Η.Π.Α., Αργεντινή). Του έχουν απονεμηθεί το Διεθνές Βραβείο Καβάφη (1993), το Βραβείο Βρεττάκου του Δήμου Αθηναίων (1998), το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (2004), το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού Διαβάζω (2004) και, για το σύνολο του έργου του, το Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών (2010).(πηγή: diastixo.gr)

Η Μαρία Φραγκούλη σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Φοίτησε στο Istituto Europeo di Design στο Μιλάνο, ενώ παράλληλα εργάστηκε στο αρχείο της συγγραφέως Lalla Romano ("Casa e Archivio Lalla Romano"), στον εκδοτικό οίκο Crocetti Editore και στο περιοδικό "Poesia". Ασχολείται με τη μετάφραση και την επιμέλεια εκδόσεων. Έχει μεταφράσει πεζά, ποιήματα και δοκίμια διαφόρων ιταλών συγγραφέων (Vittorio Sereni, Attilio Bertolucci, Dino Campana, Valerio Magrelli, Pierluigi Cappello, Amelia Rosselli, Dino Buzzati, Lalla Romano, Francis Poulenc κ.ά.) για λογοτεχνικά περιοδικά ("Το Δέντρο", "Εντευκτήριο", "Νέα Ευθύνη", "Νέα Συντέλεια", "Φάρμακο"). Το 2017 κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Περισπωμένη τα Ορφικά Άσματα του Dino Campana σε δική της μετάφραση. (πηγή: biblionet.gr)

Πληροφορίες

Ημερομηνία : Δευ 7 Μαϊ 2018

Ωράριο: Στις 19:00

Διοργανώνεται από : Istituto Italiano di Cultura di Atene

Είσοδος : Ελεύθερη

O Nicola Crocetti στην 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης

2018-05-05

05/05/2018

Maeci

Σάββατο 5 Μαΐου 2018, ore 11:00-12:00

  Περίπτερο 13

Εκδήλωση προς τιμήν του Nicola Crocetti στην 15η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης.

Με την υποστήριξη του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου

Ο Νicola Crocetti είναι μελετητής της νεότερης ελληνικής ποίησης, μεταφραστής, δημοσιογράφος και εκδότης. Ο ποιητής Αντώνης Φωστιέρης θα συνομιλήσει μαζί του για την πολύπλευρη δραστηριότητα και συμβολή του στη διάδοση της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στην Ιταλία.

Tο 1981 ίδρυσε τις εκδόσεις Crocetti Editore από τις οποίες κυκλοφόρησαν στα ιταλικά σημαντικά έργα της νεοελληνικής ποίησης και πεζογραφίας, ενώ από το 1988 εκδίδει το δημοφιλές μηνιαίο περιοδικό ποίησης “Ρoesia”. Το 2010 επιμελήθηκε με τον Filippomaria Pontani για τις εκδόσεις Mondadori την ανθολογία σύγχρονης ελληνικής ποίησης “Poeti greci del Novecento”. Για την εμβληματική του συνεισφορά στη μετάφραση και έκδοση στα ιταλικά αντιπροσωπευτικών έργων ελλήνων λογοτεχνών τιμήθηκε στις 2 Απριλίου από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο με το παράσημο του Ταξιάρχη του Τάγματος της Τιμής.

Ο Αντώνης Φωστιέρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1953. Σπούδασε Νομικά στην Αθήνα και Ιστορία Δικαίου στο Παρίσι. Από το 1971 μέχρι σήμερα δημοσίευσε τα ποιητικά βιβλία: Το Μεγάλο Ταξίδι, Εσωτερικοί χώροι ή Τα είκοσι, Σκοτεινός Έρωτας, Ποίηση μες στην Ποίηση, Ο διάβολος τραγούδησε σωστά, Το θα και το να του θανάτου, Η σκέψη ανήκει στο πένθος, Πολύτιμη Λήθη, Ποίηση 1975-2010, Τοπία του Τίποτα. Δεκαοκτώ μεταφράσεις βιβλίων του έχουν κυκλοφορήσει από έγκυρους εκδοτικούς οίκους στο εξωτερικό (Αγγλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ισπανία, Ιταλία, Αλβανία, Σερβία, Η.Π.Α., Αργεντινή). Του έχουν απονεμηθεί το Διεθνές Βραβείο Καβάφη (1993), το Βραβείο Βρεττάκου του Δήμου Αθηναίων (1998), το Κρατικό Βραβείο Ποίησης (2004), το Βραβείο Ποίησης του περιοδικού Διαβάζω (2004) και, για το σύνολο του έργου του, το Βραβείο Ποίησης της Ακαδημίας Αθηνών (2010).(πηγή: diastixo.gr)

Πληροφορίες

Ημερομηνία : Σαβ 5 Μαϊ 2018

Ωράριο: Από τις 11:00 Έως τις 12:00

Διοργανώνεται από : Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού

Σε συνεργασία με : Istituto Italiano di Cultura

Είσοδος : Ελεύθερη